Column: Omgaan met verlies

Column voor www.monuta.nl

Zijn moeder belde me op: “Het gaat heel slecht met mijn zoon….. Hij is buitenzinnig boos en hij wil zelfmoord plegen! Kun je ons helpen?” Ik vroeg wat er aan de hand was en maakte een afspraak met de 21-jarige zoon, Berend. Tijdens zijn verblijf in New York overleed in Nederland zijn oom. Een grote schok voor de familie, maar Berend zat op afstand. Toen hij weer thuis was, merkte hij dat hij het verdriet van de familie niet kon volgen, omdat hij er niet bij was geweest. Hij had veel gemist en voelde zich schuldig dat hij geen afscheid had kunnen nemen. Toen Berend bij me kwam, zag ik de leegte in zijn ogen. Ik nam zijn wens om uit het leven te stappen dan ook heel serieus, zonder dat ik direct aan opname dacht. Ik vertaalde zijn wens als een overweldigend gevoel van wanhoop. Hij vertelde mij over het verlies van zijn oom en andere sterfgevallen die hij had meegemaakt. Kort daarvoor had hij zijn twee oma’s verloren, waarvan hij ook geen afscheid had kunnen nemen.

Na het verlies was hij snel weer gaan studeren om zijn tentamens te halen, zoals dat vaak gaat. Nu ging het niet meer. Hij was boos, uitgeput en verdrietig, maar dat kon hij niet voelen. Hij voelde zich gewoon leeg en hij vond het leven niet meer leuk. En dat kon ik goed begrijpen als ik naar hem keek. Het verlies om hem heen was te groot en hij had zich teruggetrokken uit zijn gevoel.

Stappenplan

Wat rouwverwerking zo moeilijk maakt is dat er geen stappenplan is wat je gewoon kunt volgen. Stap 1: Huil. Stap 2: regel met veel gevoel en betrokkenheid een mooie begrafenis die past bij de overledene. Stap 3:….enzovoort. Wat zou het handig als dat er was, maar helaas.

Toch kunnen we een aantal dingen halen uit het verhaal van Berend. Hij heeft lange tijd heel veel gevoelens van verdriet, rouw en boosheid aan de kant gezet om maar tentamens te kunnen halen en zijn ouders te ontlasten. Hij kon zijn eigen gevoelens erg goed aan de kant zetten en doorgaan met zijn leven. Toch merkte hij dat hij langzaam bozer werd, met deuren ging slaan, geïrriteerd werd op iedereen en druk op zijn borst voelde. Toen hij daar geen aandacht aan besteedde en daar nog het verlies van zijn oom overheen kwam werd hij stiller. Hij vervreemde van de gevoelens van anderen (al dat collectieve verdriet vond hij maar stom) en vervreemde uiteindelijk van zichzelf. Hij werd leeg, futloos en het leven stond hem tegen.

Voelen

We zijn er samen tegenaan gegaan. Ik heb geluisterd naar zijn verhalen, zijn verlies en zijn boosheid op het leven. We hebben de gevoelens er laten zijn en benoemd en uit elkaar gehaald. Hij heeft geleerd om stil te staan bij de gevoelens die er vanbinnen zijn. Zijn lijf en geest gaven die gevoelens zo goed aan, maar hij besteedde er geen aandacht aan. Opkroppen en doorgaan eisten op den duur hun tol en ontnamen hem de zin in het leven. Door heel langzaam weer te gaan voelen, kon hij ook weer gaan leven. Werken hield voor hem even op, ook tentamens en school moesten even aan de kant. Het moest gewoon even heftig, maar na een paar weken zag ik weer leven in zijn ogen.

Berend heeft het verschil geleerd tussen zichzelf wegcijferen en ER ZIJN. Wat ik u wil meegeven is: leef, beleef en voel wat er te voelen valt. Stop niet weg, althans niet voor langere tijd. Geef het verdriet een kans en durf te huilen en te rouwen. Zoek mensen om u heen, die naar u willen luisteren en die steun kunnen geven. Als die moeilijk te vinden zijn, kunt u ook professionele mensen opzoeken. Voel jezelf niet te veel en neem de pijn serieus. Verwacht niet dat verdriet en boosheid te controleren zijn. Leg de lat voor het normale leven wat lager. Probeer steun te vinden in symbolen, zoals bijvoorbeeld een klein altaartje, een foto, een kaars een bepaald kledingstuk. Alles mag, behalve jezelf uitschakelen. Ik hoop dat dit toch soort stappenplannetje kan zijn voor omgaan met verlies.

Miriam van Ommeren Miriam van Ommeren is psycholoog en haptotherapeut. Ze heeft een eigen haptonomiepraktijk ‘Groeiconsult’, zie ook www.groeiconsult.nl.

Column voor www.monuta.nl

Lees ook:

Publicatie: Snelcursus Nee-zeggen

Column: Omgaan met verlies

Column: Verwerken, doe ik het wel goed

Column: Het bericht

Haptonomie en omgaan met verlies